Ocieplenie klimatu i towarzyszący mu rozwój regionu mogą obudzić patogeny starsze niż gatunek ludzki.
Ludzkość może stanąć w obliczu nowej niebezpiecznej pandemii z powodu szczepów wirusa zombie lub zarazków Methuselah zamrożonych w arktycznej wiecznej zmarzlinie, ostrzegają naukowcy. Według nich nowy globalny stan zagrożenia może zostać wywołany nie przez jakąś nową dla nauki chorobę, ale przez patogen z odległej przeszłości.
Z tego powodu naukowcy rozpoczęli planowanie stworzenia sieci monitorowania Arktyki, która będzie wykrywać wczesne przypadki chorób wywoływanych przez starożytne mikroorganizmy. Zapewni również kwarantannę i wykwalifikowaną opiekę medyczną zarażonym osobom, próbując powstrzymać ewentualną epidemię i zapobiec opuszczaniu regionu przez zarażone osoby.
“Obecnie analiza zagrożeń pandemicznych koncentruje się na chorobach, które mogą pochodzić z regionów południowych, a następnie rozprzestrzeniać się na północ. W przeciwieństwie do tego, niewiele uwagi poświęcono epidemii, która mogłaby wystąpić na dalekiej północy, a następnie rozprzestrzenić się na południe – i myślę, że jest to niedopatrzenie. Istnieją tam wirusy, które mogą zarazić ludzi i wywołać nową epidemię” – Jean-Michel Clavery, genetyk z Uniwersytetu Aix-Marseille.
Pogląd ten poparła wirusolog Marion Koopmans z Centrum Medycznego Erasmus w Rotterdamie. Zauważyła:
“Nie wiemy, jakie wirusy kryją się w wiecznej zmarzlinie, ale myślę, że istnieje realne ryzyko, że jeden z nich może wywołać epidemię, powiedzmy, starożytnej formy polio”.
W 2014 roku Clavery kierował zespołem naukowców, którzy wyizolowali żywe wirusy na Syberii i wykazali, że mogą one nadal infekować organizmy jednokomórkowe, nawet jeśli były uśpione w wiecznej zmarzlinie przez tysiące lat. Dalsze badania, opublikowane w zeszłym roku, ujawniły istnienie kilku różnych szczepów z siedmiu różnych lokalizacji na Syberii i wykazały, że mogą one infekować hodowane komórki. Jedna z próbek wirusa miała 48 500 lat.
“Najważniejszą rzeczą w wiecznej zmarzlinie jest to, że jest zimna, ciemna i pozbawiona tlenu, co jest idealne do przechowywania materiału biologicznego. Mógłbyś umieścić jogurt w wiecznej zmarzlinie i nadal byłby jadalny 50 000 lat później.” – Jean-Michel Clavery
Ale wieczna zmarzlina na świecie się zmienia. Górne warstwy głównych rezerwatów planety – w Kanadzie, na Syberii i Alasce – topnieją, ponieważ zmiany klimatu nieproporcjonalnie wpływają na Arktykę. Według meteorologów region ten nagrzewa się kilkakrotnie szybciej niż wynosi średnie tempo globalnego ocieplenia.
Jednak najbardziej bezpośrednim zagrożeniem nie jest topnienie wiecznej zmarzliny, ale zanik arktycznego lodu morskiego. Proces ten przyczynia się do rozwoju żeglugi, połączeń transportowych i przemysłu na Syberii. Planowane są tam zakrojone na szeroką skalę operacje wydobywcze, podczas których ogromne odwierty będą wiercone w głębokiej wiecznej zmarzlinie w celu wydobycia ropy naftowej i rudy. Operacje te spowodują uwolnienie ogromnej liczby patogenów, dodał Claveri.
Koopmans podkreślił tę samą kwestię:
“Jeśli spojrzysz na historię wybuchów epidemii, zobaczysz, że jedną z kluczowych sił napędowych były zmiany w użytkowaniu gruntów. Wirus Nipah został rozprzestrzeniony przez nietoperze owocożerne, które ludzie wypędzili z ich siedlisk. Podobnie ospa małp jest związana z rozprzestrzenianiem się urbanizacji w Afryce. I to właśnie stanie się w Arktyce: całkowita zmiana użytkowania gruntów, a to może być bardzo niebezpieczne”.
Naukowcy uważają, że wieczna zmarzlina – na najgłębszych poziomach – może zawierać wirusy mające nawet milion lat. Są one zatem znacznie starsze niż nasz gatunek, który pojawił się około 300 000 lat temu.
Nasz układ odpornościowy mógł nigdy nie zetknąć się z niektórymi z tych drobnoustrojów, co stanowi kolejny problem, dodaje Clavery. Scenariusz, w którym nieznany wirus, który kiedyś zainfekował neandertalczyka, powraca do nas, choć mało prawdopodobny, jest teraz całkiem możliwy.
